Tα οφέλη της ψηφιακής τεχνολογίας στην εκπαίδευση

Τα τελευταία χρόνια το ζητούμενο στην εκπαίδευση φαίνεται να είναι η ψηφιακή τεχνολογία. Η χρήση του υπολογιστή υποστηρίζεται από πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα ενώ πολλές φορές η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες παρουυσιάζεται σαν λύση για πολλά πράγματα. Η πραγματικότητα βέβαια είναι ότι δεν λύνεις κάποια μαθησιακά ή εκπαιδευτικά προβλήματα δείχνοντας ένα βίντεο, προβάλλοντας μία παρουσίαση ή γράφοντας απλώς μία εργασία στον υπολογιστή. Συνεπώς, το αληθινό ζητούμενο στη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας στην εκπαίδευση σχετίζεται με τον ίδιο το μαθητή.

Πολλές φορές οι μαθητές είναι παθητικοί δέκτες της γνώσης που τους προσφέρει ο δάσκαλος. Έτσι, όταν καλούνται να την εφαρμόσουν αντιμετωπίζουν δυσκολίες και στην πραγματικότητα, ακόμη κι αν τα καταφέρουν απλώς θυμούνται για λίγο αυτό που τους έδωσε έτοιμο κάποιος άλλος. Ο κοινωνικός ψυχολόγος Bruner μιλώντας για τη θεωρία του εποικοδομισμού ανέφερε ότι ο μαθητής για να μάθει πρέπει να χτίσει μόνος του τη γνώση ώστε να μπορέσει να την αποκτήσει πραγματικά. Ο μαθητής από παθητικός δέκτης της γνώσης πρέπει να μετατραπεί σε ενεργό μέλος της που μπορεί να σχεδιάζει και να ελέγχει την δική του γνώση. Ο εκπαιδευτικός με τη σειρά του μετατρέπεται σε βοηθό ή σε σύμβουλο του μαθητή ώστε να μπορέσει ο τελευταίος να αποκτήσει αυτονομία στη μάθηση.

Η ψηφιακή μάθηση μπορεί να θέσει σε εφαρμογή τα παραπάνω με τη χρήση εργαλείων επικοινωνίας. Εργαλεία επικοινωνίας μπορεί να θεωρηθούν όλα τα μηνύματα που στέλνει μεταξύ της μια ομάδα χρηστών μέσω υπολογιστών με στόχο την ανταλλαγή απόψεων για ένα θέμα κοινού ενδιαφέροντος. Τα «εργαλεία υλοποίησης ασύγχρονων συζητήσεων» γνωστά ως forum χρησιμοποιούν τη γραφή ως μέσο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των χρηστών. Η νέα γνώση προκύπτει από την ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των χρηστών και κατά συνέπεια από την ανάγνωση και γραφή αυτών των μηνυμάτων. Στην εκπαίδευση τα εργαλεία ασύγχρονων συζητήσεων μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε ως αυτόνομα εργαλεία μάθησης σε περιπτώσεις εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είτε ως συμπληρωματικά εργαλεία τα οποία λειτουργούν παράλληλα με την παραδοσιακή διδασκαλία στην τάξη.

Επιπλέον, η παραγωγή και η ανάγνωση του γραπτού λόγου μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν κριτική σκέψη. Μέσω της ανταλλαγής μηνυμάτων οι χρήστες συχνά σχολιάζουν ένα θέμα, αναφέρουν τα προβλήματα και τις λύσεις που υπάρχουν γύρω από αυτό. Έτσι, θέτουν σε λειτουργία τους μηχανισμούς κριτικής τους ικανότητας και μπορούν να αναπτύξουν ταυτόχρονα νοητικές δεξιότητες γνωστές και ως μεταγνωστικές δεξιότητες.

Η μεταγνώση αναφέρεται στη γνώση που έχει το ίδιο το άτομο για τις δικές του γνωστικές λειτουργίες. Η μεταγνώση είναι σημαντική για την παραγωγή νέας γνώσης και συνεπώς για την εκπαιδευτική διαδικασία, διότι βοηθά τα άτομα να παρακολουθούν και να ρυθμίζουν τη μάθησή τους. Ο μαθητής μπορεί να οδηγηθεί στην παραγωγή νέας γνώσης μέσω της αλληλεπίδρασης τόσο με τους υπόλοιπους μαθητές όσο και με τους εκπαιδευτικούς. Εξάλλου, χρησιμοποιώντας ένα περιβάλλον ασύγχρονης επικοινωνίας ο μαθητής και όχι ο εκπαιδευτικός είναι στο επίκεντρο ενώ οι εκπαιδευτικές συζητήσεις μπορούν να οδηγήσουν τον μαθητή στο ζητούμενο που είναι η αυτόνομη μάθηση μέσα από την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία με τους υπόλοιπους χρήστες.

Επίσης, μία εκπαιδευτική δραστηριότητα η οποία χρησιμοποιεί εργαλεία ασύγχρονης επικοινωνίας μπορεί να πετύχει την συμμετοχική μάθηση.

Η συμμετοχική μάθηση περιλαμβάνει τρόπους με τους οποίους η νέα τεχνολογία ενεργοποιεί τον μαθητή ώστε να συνεισφέρει με διαφορετικούς τρόπους σε ατομικούς και ομαδικούς μαθησιακούς στόχους.

Οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν σε εικονικές κοινότητες όπου μπορούν να μοιράζονται τις ιδέες τους, να σχολιάζουν τις δραστηριότητες των άλλων, να σχεδιάζουν, να συμβουλεύουν, να εφαρμόζουν τους στόχους και τις ιδέες τους μαζί. Κατά τη συμμετοχική μάθηση οι μαθητές μοιράζονται τις ιδέες τους και τις εμπειρίες τους με τρόπο που κάνει το σύνολο καλύτερο από ότι το μεμονωμένο αποτέλεσμα του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Κατά συνέπεια οι μαθητές είναι ενεργητικοί και όχι παθητικοί αποδέκτες της γνώσης.

Τέλος, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συντελούνται οι συζητήσεις. Πολλές φορές άτομα που στην πραγματικότητα η συμμετοχή τους σε κοινωνικές ομάδες είναι μικρή, στις διαδικτυακές κοινότητες φαίνεται να έχουν έναν πιο έντονο κοινωνικό ρόλο πιστεύοντας ότι οι απόψεις τους βοηθούν το σύνολο αλλά και θεωρώντας τον εαυτό τους ιδιαίτερα αποτελεσματικό.

Αναφορικά με τα άτομα που έχουν κάποιες μαθησιακές δυσκολίες, η χρήση ενός εικονικού κόσμου όπου κανείς μπορεί να επικοινωνεί χωρίς να χρειάζεται να αποδείξει ποιος είναι, ίσως βοηθήσει άτομα που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα μαθησιακά προβλήματα. Σίγουρα η επικοινωνία μέσω υπολογιστή δεν μπορεί να εξαλείψει αυτά τα προβλήματα αλλά μπορεί να μειώσει τον αριθμό των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν αυτά τα άτομα στην καθημερινότητά τους.

Μαρίνα Καντρούδη